૨૦૧૩ઃ એક્સ ફેકટર-પૃથ્વીનું નવું વર્ષ કેવું જશે ? વૈજ્ઞાનિક વર્તારો...

ફ્‌યુચર સાયન્સ - કે.આર ચૌધરી

- સાયન્સ અને ટેકનોલોજી ભલે ગમે ત્યાં પહોચી જાય. નૃવંશ શાસ્ત્રીઓ, એન્થ્રોપોલોજીસ્ટ તો માનવ વંશનો મુળીયા શોધવામાં વ્યસ્ત રહેશે. માનવ ઇતિહાસ ભલે આફ્રિકાથી શરૃ થયો હોય, એશિયામાં તેમનો આગમન અને નવાં માનવ વંશનો વિકાસ એ સંશોધનનું કેન્દ્ર બિંદુ રહેશે.  ૨૦૧૨, એઝ યુઝવલ વિદાય થઇ ગયું. ગુડબાય ૨૦૧૨ પણ કહ્યું અને બીજા દિવસે હેપી ન્યુ યર પણ કર્યુ. જ્યોતિષના વર્તારાઓ એ લોકોનું નવા વર્ષનું ભવિષ્ય પણ ભાખી નાખ્યું અને હવે. આવનારા ભવિષ્યકાળ નાં ''એક્સ ફેક્ટર'' ૨૦૧૩ ને સાયનટીફીકલી કેવો 'શેપ'આપશે. લાર્જ હેડ્રોન કોલાપારમાં બે અજનબી નવા કણો મળી આવ્યા છે. ભવિષ્યના ગર્ભમાં ઘણુ બધુ છુપાએલું છે. છતાં કેટલીક હકીકતો અને શક્યતાઓ ૨૦૧૩ને વૈજ્ઞાાનિક પરીપેક્ષમાં ઉપર નવું માઇલ સ્ટોન હશે. નાના મોટા સ્ટોપેજ હશે. અને સ્કેલ ઉપર તેની નોંધ પણ ન લેવાય એવો ટચુકડો કાલ ખેડ અદ્રશ્ય થઇ જશે. ટેલીસ્કોપ માંથી જોતા સમયનું એક ટપકું માઇસ્ક્રોસ્કોપ નીચે ૩૬૫ દિવસનો પૃથ્વીનો પરીભ્રમણ કાળ બની જશે. ૨૦૧૩માં શું થઇ શકે તેમ છે. આ અજાણ્યા ''એક્સ ફેક્ટર''નું એક્સ વાય જેડ કંઇક આવુ હશે. પહેલા પૃથ્વીના પર્યાવરણની ચીંન્તા કરનારા માટે એક ખબર. આ વર્ષે ગ્લોબલ વાર્મીંગ કરતા ધુ્રવ પ્રદેશો નાં બરફનાં ગલન બિંદુ વૈજ્ઞાાનિકોને વધારે નજર રાખવી પડશે. આ ''ગ્લોબલ વોર્મિંગ'' સમસ્યા બનશે. ૨૦૧૨માં આર્કટીક પ્રદેશનો બરફ પીગળવો મોટી ઘટના જરૃર હતી. પરંતુ, બરફના આ રન અવે કોલેપ્સનું સ્ટાર્ટ પોઇન્ટ ૨૦૧૩ બનશે. ગ્લોબલ વાર્મીંગમાં વાર્ષીક બે ડીગ્રી નો વધારો અનસ્ટોપેબલ છે. ઇન્ટર ગર્વમેન્ટલ પેનલ એન્ડ ક્લાયમેટ ચેન્જ (IPCC) એ સેટેલાઇટ ઇમેજ ઉપર વધારે ધ્યાન આપવું પડશે. ૨૦૧૨નું સંશોધન કહે છે ક ઉત્તર ધુ્રવ પ્રદેશનું હુફાળા બનવાની ઘટના યુરોપ, રશિયા, અમેરીકા અને વિશ્વના અન્ય દેશો માટે ખરાબ હવામાન અને આબોહવામાં અણધાર્યા બદલાવ લાવશે. 'અલ નિનો વાર્મીંગ 'અને 'સોલાર મેક્સીમમી' નો પ્રકોપ ૨૦૧૩માં ઉતરી શકશે. લોકોનાં વૈશ્વીક આરોગ્ય ક્ષેત્રે અવનવા સંશોધનો નાં પરિણામો હવે ચાખવા મળશે. વ્યક્તિગત ધોરણે તેનો લાભ મળવાનું શરૃ થશે. ટુંકમાં ''હેલ્થ'' માટે ૨૦૧૩નું વર્ષ સારું જશે. ૨૦૦૬માં જાપાની વૈજ્ઞાાનિક શિન્યા યામાનાકાએ ચામડીનાં કોષોને રીવર્સ ગીઅરમાં દોડાવીને ભુ્રણ વિકાસ તબક્કે પેદા થતાં, કોરી પાટી જેવા એમ્બ્રીયોનેક સ્ટેમ સેલમાં રૃપાંતર કરી બતાવ્યા હતા. જેને તેમણે 'ઇન્ડયુસ્ડ પ્લુરી પોટેન્ટ સ્ટેમ સેલ'નામ આપ્યું હતું. ટૂંકમાં જે IPSC તરીકે ઓળખાય છે. આ કોષો માનવ શરીર માં વિવિધ ગ્રોથ ફેક્ટરની અસર નીચે તેઓ શરીરનાં કોઇપણ પ્રકારનાં કોષોમાં ફેરવી શકાય તેમ છે. બધુ ધાર્યા પ્રમાણે ચાલશે. એમ માનીએ તો, ૨૦૧૩માં આ રિવાઉન્ડ સેલની મનુષ્ય ઉપર ટ્રાયલ કરવામાં આવશે. માર્લબોરો અને માસેરયુસેટની એડવાન્સ સેલ ટેકનોલોજી કેન્સર અને લોહી સંબધી રોગોમાં તેનો સારવાર તરીકે ઉપયોગ થશે.કેન્સરની સારવાર લેનારાઓને બ્લડ પ્લેટલેટ્સ નુકસાન પામેલ કોષોને રીપેર કરવામાં અને અનિયંત્રીત બ્લીડીંગ વખતે કામ લાગે છે. આ રક્ત કણોમાં કોષ કેન્દ્ર હોતું નથી. જેનાં કારણે કેન્સરમાં પેદા થતી વિકૃત ગાંઠ પેદા થતી નથી. આ કારણે IPSC ક્લીનીકલ ટ્રાયલ માટે ''આદર્શ'' કોષો સાબીત થશે. જો આ કામમાં સફળતા મળશે તો, કેન્સરથી પીડાતા લોકોનાં ચામડીના કોષોને રીચર્સ એન્જીનિયરીંગ વડ IPSC બતાવવામાં આવશે અને આ IPSC ને બ્લ પ્લેટલેટમાં ફેરવી નાંખવામાં આવશે. મનુષ્ય માટે વરદાન સાબીત થાય તેવી IPSC ટેકનીક શોધવા બદલ શિન્યા યામાનાકાને ૨૦૧૨નાં અંત ભાગમાં નોબેલ પ્રાઇઝ આપવામાં આવ્યું હતું. નવી સ્ટેમ સેલ ટેકનોલોજી ૨૦૧૩માં આશાવાદી અભીગમ અપનાવવા માટે મનુષ્યને મજબુર કરશે. ખગોળ રશિયાઓ માટે આ વર્ષ આનંદ દાયક બની રહેશે. c/2012 S1 તરીકે ઓળખાતો ધુમકેતુ ''આઇસોન'' પૃથ્વીના આકાશની સુંદરતામાં વધારો કરવા આવી પહોચ્યો છે. ગયા સપ્ટેમ્બર મહીના માં નવો શોધાયેલ આ ધુકમેતુ નવેમ્બર મહીનામાં સુર્યની સૌથી નજીક પહોચી જશે. કહેવાય છે તેવી તેજસ્વીતા તે સમયે. આ ઉપરાંત આ વર્ષ આપણી આકાશ ગંગામાં અલગ પ્રકારની આતશબાજી જોવા મળશે. આકાશ ગંગાનો કેન્દ્રમાં ખુબ જ વિશાળકાય ''સુપર મેસીવ'' બ્લેક હોલ આવેલો છે. પૃથ્વીના દળ કરતા ત્રણ ગણુ વધારે દ્રવ્ય ધરાવનારા ગેસ ક્લાઉડ આ બ્લેક હોલ તરફ ખેચાઇ રહ્યા છે. બ્લેક હોલ સાથેની ટકરામણ નરી આંખે દેખાશે નહી પરંતુ, પૃથ્વી ઉપર આવેલ એક્સ-રે વિશિષ્ટ પ્રકારનું રેડિયેશન પકડી પાડશે. બ્લેકહોલની બાહ્ય સપાટી પરનાં ગરમ વાદળો સાથે આ ''ગેસ ક્લાઉડ'' ટકરાશે ત્યારે રેડિયેશન રૃપે આતશબાજી થશે. બ્લેક હોલ સેજીટેરીઅસ એ (ગુજરાતીમાં ધર્તુધારી) તરીકે ઓળખાય છે. પૃથ્વીથી ૨૫ હજાર પ્રકાશ વર્ષ તે દુર છે. આજથી ત્રણસો વર્ષ પહેલા આ બ્લેકહોલ જરા વધારે પ્રકાશીત હતો. (રેડીયેશનનાં સદર્ભમાં, પ્રકાશના સંદર્ભમાં નહી!) તેની રેડીયેશન તેજસ્વીતા ત્રણસો વર્ષ પહેલા વધારે શા માટે હતી તેની માહિતી આ ટકરામણ ઉપરથી મળી શકશે. ખગોળશાસ્ત્રની વાત નિકળી છે તો નવા વર્ષ માટેની 'મંગળ' વાત પણ કરી લઇએ. ક્યુરીઓસીટી ને મંગળ ગ્રહ ઉપર ઉતારવાતાં મીઠાફળ હવે નાસાને ચાખવા મળશે. ક્યુરીઓસીટી જે જગ્યાએ ઉતર્યુ છે. તે ગેલ ક્રેટર પહેલા એક વિશાળ સરોવર હોવાતું વૈજ્ઞાાનિક અનુમાન છે. સપ્ટેમ્બર મહીનામાં આ રોવર એઓલીસ મોન્સ નામની જગ્યાએ પહોચશે. જેને માઉન્ટ શાર્પ કહે છે. અહીનો વિસ્તાર વિવિધ જમાવ (ડિપોઝીશન) વડે બનેલ છે. ભુતકાળમાં મંગળ ઉપર સુક્ષ્મ જીવોની હાજરી હતી કે નહી એ વાતનો ફેસલો અહી થાય તેમ છે. માઉન્ટ શાર્પ લગભગ પાંચ કી.મી જેટલો ઉંચો છે. મગંળની ભ્રમણ કક્ષા માંથી માહીતિ મળી છે. એ મુજબ માઉન્ટ શાર્પ નાં વિવિધ થર (લેયર) પાણીની હાજરીમાં બન્યા લાગે છે. આ હિસાબે અહીનાં જામેલા થરમાં ઓર્ગેનિક એટલે કે ''કાર્બનિક'' જમાવ મળી શકે છે જે મંગળ પરનાં સુક્ષ્મ સજીવોની નિશાની હોઇ શકે. જો અહી માઇક્રો- ઓર્ગેનિઝમનાં ઓળખ ચિન્હો જેવાં ઓર્ગેનિક કેમીકલ ન મળે તો નિરાશ થવાની જરૃર નથી. મંગળનાં ભુતકાળમાં અહી કેવા પ્રકારનાં ખનીજ તત્વો હતા અને તેમનાં વચ્ચે કેવી કેમિકલ પ્રોસેસ થઇ હતી તેની માહીતી અવશ્ય મળશે જ. ટુંકમાં ''મંગળ''ની આ દશા પૃથ્વીવાસીઓ ને કષ્ટદાયક નિવડશે નહી? કોમ્પ્યુટર રસીયાઓ બડાશમાં કહી શકશે કે એક સમય એવો હતો કે અમે 'માઉસ' વાપરતાં હતા. ૨૦૧૩માં કોમ્પ્યુટરમાં વપરાતાં માઉસની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થશે. માઇક્રોસોફટની નવી ટેકનોલોજી આવી રહી છે. જેને 'લીપ મોશન' કહે છે. તમારા હાથ અને આંગળાની મુવમેન્ટ ને સમજી શકે તેવું નાનું 3D ટ્રેકીંગ ડિવાઇસ એટલે જ ''લીપ મોશન'' આંગળી ઉપર રાખેલ ટચુકડા LED હાથનાં હલનચલન તો માહીતી લીપ મોશન ને આપશે. કંપનીના દાવા પ્રમાણે હાલની 'મોશન' એટલે કે 'ગતી' માપક મોશન ડિટેકટર ટેકનોલોજી કરતાં, લીપ મોશન ની 'સચોટતા' ૨૦૦ ગણી વધારે છે. છેલ્લા ત્રીસ વર્ષથી માનવી માઉસ ઉપર ક્લીક કરતો આવ્યો છે હવે, ત્રીસ ડોલરમાં લીપ મોશન મળશે જે તમારાં કોમ્પ્યુટરના સ્ક્રીન આગળ ૩ ઇન્ટરકેશન માટેની ''સ્પેસ'' તૈયાર કરશે. તમે આંખમાં નહી આંગળીના ઇશારે કોમ્પ્યુટર અને ઇન્ટરનેટનાં એપ્લીકેશન ને નચાવી શકશો. લીપ મોશન નું પ્રિ-રીલીઝ વર્ઝન ક્રાન્તિકારી લાગી રહ્યું છે. તેની સફળતા આવનારાં વર્ષોમાં 'માઉસ'માટે મૃત્યુ ઘંટ સાબિત થશે. ધીરે ધીરે તેની સંખ્યા ઘટતી જશે. અને નામશેષ થઇ જશે? આજે ફલોપી ડિસ્કેને કોણ યાદ કરે છે? તમારા નવી જનરેશનનાં બાળકો પૂછી પણ શકે.. કે ડેડી આ માઉસ અને ફ્લોપી ડ્રાઇવ શું હતા? કોમ્પ્યુટરની વાત નિકળી છે તો, વિશ્વના નાણાંનો મોટો દાવ ''ફ્યુચર-આઇસીટી''પર લાગેલ છે. 'ફ્યુચર આઇસીટી'એ આપણાં વિશ્વનું વાસ્તવિક ''સીમ-સીટી'' જેવું વર્ઝન છે. સાયન્સનાં એક્સ ફેક્ટર ગણાય તેવા છે. શોર્ટ લીસ્ટ થયેલ પ્રોજેક્ટની સંખ્યા ''૬''છે. સફળ થનાર ને એક અબજ ''યુરો'' ઇનામ માં મળશે. કુલ ૨૧ આઇડીયા માંથી ૬ આઇડીયા 'ફાયનલીસ્ટ' છે. જેમાં માનવીનાં મગજ ને સુપર કોમ્પ્યુટર વાપરીને ઉત્તેજીત અને ઉપયોગી કરવાનો છે. બીજો આઇડીયા હાલનાં સીલીકોન મટીરીઅલને છોડી ને ઇલેક્ટ્રોનીક્સ નો નવો 'અવતાર' પેદા કરવાનો છે. જે કાર્બનનાં નવતર સ્વરૃપ ''ગ્રેફીન'' આધારીત હોય. ફ્યુચર આઇસીટી વડે વ્યક્તિગત, કંપનીના અને દેશો વચ્ચેનાં સંબંધો રીઅલ-ટાઇમ ઇન્ફેરમેશન દ્વારા જળવાશે. પૃથ્વીનાં 'ક્લાયમેન્ટ ચેન્જ' જેવાં ગ્લોબલ ઇસ્યુ ને ફ્યુચર આઇસીટી વડે સોલ્વ કરી શકાશે. પૃથ્વીની આખી માનવ સભ્યતા (સીવીલાઇઝેશન) એક સોસીયલ નેટવર્કીંગ માફક ઇલેક્ટ્રોનીક્સ નાં તાંતણે બંધાયેલી રહેશે. ૨૦૧૩માં એક્સ ફેક્ટર જેવી અવનવી શોધો ને વિકસવા માટે પુરેપુરી તક મળે તેમ છે. નવા વર્ષમાં ફક્ત 'પૃથ્વી'ની વાત કરીએ તે ઠીક ન ગણાય. બ્રહ્માંડ ની ઓળખ મેળવવા માટે પણ નવાં પ્રયત્નો કરવાં જોઇએ, યુરોપીઅન એજન્સીના પ્લાંન્ક સેટેલાઇટ ૨૦૧૩માં બ્રહ્માંડ નવો નકશો આપશે. બીંગ બેગ પછી શું બન્યું હતું. તેની માહીતી પ્લાંન્ક સેટેલાઇટ પુરી પાડશે. શરૃઆતનું બ્રહ્માંડ ઓળખ વીહિન ગરમ પ્લાઝમાં સુપ જેવું હતું. છેવટે આજના જેવું વિવિધ ગેલેક્ષીનું ઝુમખું બની ગયું છે. બ્રહ્માંડ સર્જન બાદ પ્રથમવાર પ્રકાશનો ચમકારો (રીપીટ ફરી વાર લાઇટ નહી પરંતુ રેડીયેશનનાં સંદર્ભમાં, બિગ બેગ બાદ ત્રણ લાખ વર્ષે થયો હતો. જેને કોસ્મીક માઇક્રોવેવ બેકગ્રાઉન્ડ રેડિયેશન કરે છે. જે બતાવે છે કે બધી જ દીશાઓ માંથી બ્રહ્માંડ એક સરખું લાગે છે. બ્રહ્માંડ સર્જન સમયે હવાનો ફુગાવો ઇન્ફલેશન શા માટે થયું એ યક્ષ પ્રશ્ન છે. સ્ટીફન હોકીંગ કહે છે કે ભૌતિક શાસ્ત્રીઓની કેરીયરમાં ''ઇન્ફલેશન'' એ ખુબ જ ઉત્તેજક શબ્દ રહ્યો છે. નાસાનાં ૨૦૦૧માં અંતરીક્ષ ગયેલ પ્રોબ વિલ્કીન્સન માઇક્રોવેવ એનીશોદોપી પ્રોબ (WMAP) નો ડેટા બતાવે છે કે સ્પેસ ટાઇમમાં થયેલ કર્વાન્ટમ ફલ્કચ્યુએશન, એ બ્રહ્માંડનાં ત્વરીત ફુગાવા માટે કી-ફેક્ટર જેવું છે. WMAP દ્વારા CMB ની પેટર્નમાં અવનવા વણાંકો જોયા છે. કોસ્મોલોજીસ્ટ હવે પ્લાન્ક સેટેલાઇટની હાઇ-રીઝોલ્યુશન ઇમેજ ની રાહ જોઇ રહ્યા છે. પ્લાંન્ક સેટેલાઇટ આપણી હાલની માહીતીને જીણું જીણું કાંતીને રજુ કરશે. ડાર્ક એલર્જી, ડાર્ક મેટર અને સામાન્ય દ્રશ્યમાન મેટરનાં આંકડાઓમાં વધારે ''એકપુરસી'' આવશે. સ્પેસ ટાઇમમાં પથરો નાંખતા પેદા થતાં વમળો એટલે ગુરૃત્વાકર્ષીય તરંગો જેનાં કારણે ગુરૃત્વાકર્ષણ બળ પેદા થાય છે. જો આવા તરંગો વાસ્તવિકતા ધરાવતા હશે તો, તેની સીધી જ નિશાની પ્લાંન્ક સેટેલાઇટ આ વર્ષે આપણને પુરી પાડશે. 3D ગેમનાં ચાહકો માટે ખુશખબર છે. અલ્ટ્રા HD ગેમ કોન્સોલ આવી રહ્યા છે જેનુ રીઝોલ્યુશન 1008P કરતાં ચાર ગણું વધારે છે. માઇક્રોસોફ્ટનાં એક્સ બોક્સ ૩૬૦ અને સોનીનાં પ્લે-સ્ટેશન- ૩માં કંટ્રોલ પેડસમાં ટચ સ્ક્રીન આવી રહ્યો છે. ગેમીંગનાં કન્સેન્ટમાં ડબલ સ્ક્રીન નો આઇડીયા પણ અજમાવાશે. વિડીયો ગેેમમાં માત્ર પિક્સેલની સંખ્યા વધારવાથી મજામાં વધારો થવાનો નથી. માઇસ્ક્રોસોફ્ટે લીવીંગ રૃમની દીવાલો ઉપર ઓગમેન્ટેડ 3D ઇમેજને પ્રોજેકટ કરવા માટે ''પેટન્ટન્ટ'' ફાઇલ કરી છે. ગેમ હવે ટી.વી અને કોન્સોલની બહાર આવી ને તમારા ડ્રોઇંગ રૃમમાં પહોચી જશે. સાયન્સ અને ટેકનોલોજી ભલે ગમે ત્યાં પહોચી જાય. તૃવંશ શાસ્ત્રીઓ, એન્થ્રોપોલોજીસ્ટ તો માનવ વંશ નો મુળીયા શોધવામાં વ્યસ્ત રહેશે. માનવ ઇતિહાસ ભલે આફ્રિકાથી શરૃ થયો હોય, એશિયામાં તેમનો આગમન અને નવાં માનવ વંશ નો વિકાસ એ સંશોધન નું કેન્દ્ર બિંદુ રહેશે. ચીનમાં કેટલાંક ભાગમાં પ્રાચીન રેડ ડિપર કેવ પીપલ નો વસવાટ હતો. આ હોમોનીલ પ્રજાતી છેલ્લા પંદર હજાર વર્ષ પહેલાં પોતાના અસ્તિત્વનો લોપ કરી ચુકી છે. ડેની સોવીયન પ્રજાતી વિશે પણ જાણવાનું છે. વિવિધ માનવ પ્રજાતીઓના DNA ઉપરથી વંશવૃક્ષ ઉભુ કરીને, વિશ્વનાં ખુણે ખુણે તેમનો વસવાટ અને સ્થળાંતર સમજવા જેવું છે. બ્રહ્માંડ, પૃથ્વી અને છેવટે મનુષ્યનાં પોતાના મુળીયા સુધી જવાનો પ્રયત્ન ૨૦૧૩નાં નવા સાયન્ટીફીક સાહસ હશે. ગયા વર્ષ હિગ્સ બોસોનની શોધ આપનાર સનનું લાર્જ હેડ્રોન કોલાયડર ફેબુ્રઆરી ૨૦૧૩ પછી અપગ્રેડેશન માટે શટ ડાઉન થઇ જશે. બંધ થતાં પહેલા કર્વાર્ક ગ્લુઓન પ્લાસ્મા વિશે વૈજ્ઞાાનિકો વધારે જાણી શકશે. પ્રોટોન અને લીડ એટલે કે શીસાનાં આયનો તે LHCમાં ટકરાવવામાં આવશે. આ કણ પ્રવેગક માં વૈજ્ઞાાનિકો પદાર્થની એક નવી અવશ્થાનાં દર્શન કરી શક્યા છે. જેને ''કલર ગ્લાસ કન્ડેનસેટ'' કહે છે. ૨૦૧૪નાં અંત ભાગ સુધી લાર્જ હેડ્રોન કોલાપડર બંધ રહેશે. નવા વર્ષની શરૃઆત માં જ એનીઝ પર્વતમાળા ઉપર આવેલ ''આલ્મા''રેડીયો ટેલીસ્કોપ દ્વારા એક નવા ગ્રહની રચના થઇ રહી હોય તેવી તસ્વીર ખેચી છે. HD 142527 નામનાં તારાની આજુબાજુ આપણાં ગુરૃનાં ગ્રહ જેવો વાયુનાં ગોળા જેવો ગ્રહ રચના પામી રહ્યો છે, ચિત્ર દર્શાવે છે કે અહી એક નહી બે નવા ગ્રહની રચના થઇ રહી છે. ટુંકમાં નવા વર્ષનાં શુકન અને શરૃઆત સારી છે. બાકી સાયન્ટીફીકલી સ્પીકાંગ ૨૦૧૩ કેવું જશે?